İDE AKADEMİ | DÖNEM ÖDEVİ 2020-2021
Baskı yılı:2007-Birinci Baskı
Baskı yeri: Virigina
Yayınevi: İslam Düşünce Enstitüsü /Amerika Birleşik Devletleri
Sayfa sayısı: 409
ISBN numarası:1-56564-450-6
ÖZET
Bu kitap içerisinde ele alınan asıl düşünce “Makasıd Teorisi’ni” billurlaştıran ve bu teoriyi daha açık bir şekilde ana çerçevesini ortaya koyan Şatıbî’nin görüşlerdir. Şatıbînin bu konuda yapmış olduğu katkıların önemli olduğu herkesçe bilinen bir gerçektir. Şatıbî’nin bu konuda kullanmış olduğu ve çok da önemli olan tümevarım yöntemi değerinden bahsetmektir.
Bu eserin bir diğer önemli özelliği ise özellikle Makası Teorisi konusunda dört başı mamur bir metin olmasıdır. Özellikle Makasıd Teorisinin ana fikrini ortaya koymaktadır. Metne başvurma, makasıdın öneminden, ahkam ve anlam detayına yer vermektedir. Bu eserin özellikle odaklandığı bir diğer önemli bir nokta ise Parçalı metinleri anlamada hükme bağlamada külli olana yaslanmanın öneminden bahsetmektedir. Kitabın yazarı makasıd konusunu ele alınırken özellikle bu alanın ilke ve kaidelerini kitabına serd ederek çok büyük bir özen göstermiştir. Bu eser hazırlandığı zaman Şatıbî’nin bu konu ile ilgili temel eserlerinden Al Muvafakat ve Al İtisam adlı eserinden yararlanılmıştır. Yazarın bu iki eseri de bu kitabın okuyucusunda özellikle şari’in maksanın ne olduğu konusunda bigilendirme yapm.aktadır.
Bu eserin alanda büyük bir eksikliği gidereceğini, Modern Makasıd tartışmalarında önemli bir kat sunduğunu burada zikretmemiz gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Makâsıd, Makâsıd Teorisi, İmam Şatıbî
ABSTRACT
The main thought discussed in this book is opinions of Shatibi, who clarified the “Maqasid Theory” and revealed the main framework of this theory in a clearer way. It is a fact known by everyone that Shatibi had significant contributions in this field. The purpose is to mention induction, a significant method used by Shatibi for this matter.
Another significant aspect of this work is that it is a full-fledged text in terms of Maqasid Theory. It especially reveals the main idea of Maqasid Theory. It applies to the text and includes the significance, judgment and meaning details of Maqasid. Anohter point specifically discussed in this work is that it mentions the significance of relying on what is universal when understanding and adjudging Fragmented texts. The author exercised great care especially by asserting the principles and rules in this area when discussing the subject of Maqasid. During preparation of this work, Shatibi’s essential works in this field were based on: Al-Muwafaqaat and Al-I’tisam. Both two works of the author inform the reader especially about what the purpose of Sharia is.
We would like to state here that this work will fill a large gap in the field and will provide a significant layer for modern Maqasid discussions.
Keywords: Masaqid, Maqasid Theory, Imam Shatibi
ملخص
الفكرة الرئيسية التي نوقشت في هذا الكتاب هي آراء الشاطبي الذي بلور "نظرية المقاصد" وكشف الإطار الأساسي لهذه النظرية بشكل أوضح. ومن المؤكد أن للشاطبي إسهامات كبيرة ومهمة في هذه المسألة. ويتم مناقشة قيمة المنهج الاستقرائي المهم، والذي استخدامه الشاطبي في هذه المسألة. والميزة الأخرى المهمة لهذا الكتاب، هو كونه نص متكامل في نظرية المقاصد، حيث يكشف عن الفكرة الرئيسية لنظرية المقاصد على وجه الخصوص. كما يتضمن إشارات حول الاستعانة بالنص وأهمية المقاصد وتفاصيل الأحكام والمعنى. والنقطة الأخرى المهمة التي يركز عليها هذا الكتاب، هي أنه يذكر أهمية الاعتماد على المعنى الكلي في الحكم في فهم النصوص المجزأة. وقد أولى مؤلف الكتاب عناية كبيرة بسرد أصول وقواعد هذا المجال في كتابه أثناء تناوله لمسألة المقاصد. كما تم الاستفادة من كتابي الموافقات والاعتصام، أحدى أهم مؤلفات الشاطبي في هذا الموضوع، أثناء إعداد هذا الكتاب. ويحتوي هذان المؤلفان أيضًا على توضيحات لإطلاع قارئ هذا الكتاب فيما يتعلق بمقصد المشرع.
وفي هذا السياق، يجب علينا أن نوضح أن هذا الكتاب سوف يسد نقصًا كبيرًا في هذا المجال وسيضيف إسهامات كبيرة في مناقشات المقاصد الحديثة.
الكلمات المفتاحية: المقاصد، نظرية المقاصد، الإمام الشاطبي
Giriş
Makâsıd teorisi son yüzyılda İslam Alimleri ve mütefekkirleri arasında en çok tartışıla gelen bir konu olmuştur. Hatta bu teori çoğu zaman sosyal bilimlerin içerisinde bir metodoloji olarak da tartışılırmıştır. Bu tanıtım yazısında ele aldığımız kitap Ahmet Reysuni’ye[1] aittir. Reysunu bu kitabında imam Şatıbi’de makasıd teorisini anlatmayı hedeflemiştir. Reysuni bu kitabını beş bölüme ayırmıştır. Her bölümde kendi içerisinde alt başlıkları da vardır. Kitabın birde sonuç bölümü vardır.
Kitabın giriş bölümünde Reysuni Makâsıd kavramından ve Makâsıd teorisinden bahsetmektedir. Makâsıd-ı Şâri’, Makâsıd-ı Şeri’â ve Makâsıd al-Şeriyye bunların hepsi tek bir anlamda kullanılmaktadır. Reysuni bunların hepsinin tek bir mana ile sınırlandırdığını ifade etmektedir. Reysuni kitap içerisinde Şeyhü’l Makâsıd olarak tarif ettiği Ebû İshak Şatıbî Makâsıd kavramını El Muvafakat adlı eserinde olabildiğince net bir şekilde tanımladığını ifade etmektedir. [2]
Kitabın Bölümleri
Birinci Bölüm
Şatıbî’den önce Makasıd
Usülcülerde Makasıd düşüncesi:
Maliki Mezhebinde Makâsıd düşüncesi
Maliki mezhebinde Usul ve Makâsıd
Maslahat-ı Mürsele:
Sedd-i Zeraî
Mükkellefin Maksadının gözetilmesi
İkinci Bölüm
Şatıbî ve Teorisi
Şatıbî’nin Biyografisi
Şatıbî kendisini anlatıyor
Teorinin Hedefi
Şeriatin Vazı’nda Şârî’n Kasdı
Vazı’ Şeriatın Fehminde Şârî’in Kasdı
Mükellefin Şeri ahkama dahil olmasında Şârî’n Kasdı
Teklif’de Mükellefin Maksadı
Şarî’in maksadı ne ile tanımlanmaktadır?
Teorinin boyutları
Beş Temel zaruriyat
Mübah Meseleleri
Esbab ve Müsebbibat
Üçüncü Bölüm
Şâtıbî’nin Teorisindeki Esas Sorunlar
Tâlil Meselesi
Tâlili ve Rafiziler
Er- Razi’nin Tâlil konusundaki düşüncesi
İbni Hazm ve Tâlil
Masalih ve Mefsedet
Masalihin akıl ile idrak edilmesi
Mesalihin takdirinde aklın sınırı
Mesalih kavramının naslarla tanımı
Mütearız ve mütegayrride mesalihin takdiri
Mesalihi Mürsele de takdir
Lisan-ı Arab göre Makasının anlaşılması
Olgu ve yorum arasında Şeri’ emir ve yasaklar
El Makasıd-ı Asliyye ve’l Makasıd-ı el tebi’yye
Şarî’in Sukutu
İstikra- Tümevarım
Şatıbî’nin Teorisinde Tümvarım yönteminin önemi
Dördüncü bölüm
Şatıbî’nin Teorisi ile ilgili genel bir değerlendirme
Gelenek ve Tecdid arasında Şatıbî’nin Teorisi
Geleneksel Kanat
Şatıbî’nin Usulcülerden İstifade etmesi
Şatıbî’nin Maliki Mezhebinden İstifade etmesi
Şatıbî’nin Teorisinin Tecdid Yönü
Büyük Genişleme
Mükellefin Maksadı
Şarî’in maksadı ne ile tanımlanmaktadır?
Külli Kaideler Mirası
Makasıdın Külli Kaideleri
Şâri’in Maksadı
Mükellefin Makasıdı
Şârî’in Maksadı Nasıl tanımlanıyor
Makasıd Ve İctihad
Makasıd Ve Müctehidin Şartları
İctihadi Makasıdın Meseleleri
Nas ve Ahkam’ın Maksadı
Özel ve Genel delillerin bir araya getirilmesi
Celbi’l Mesalih ve Der’i Mefasidi Mutlak
Sonuç
Makâsıd’ın Gelecek Ufku
[1] Ahmet Reysuni, Fas’ın El Kasr-ı Kebir şehrinin bir kasabasında 1953 yılında dünyaya gelmiştir. Bu şehirde ilk ve ortaöğretimini tamamladı. 1974 yılında Fes şehrinin Karaviyyîn Üniversitesi Şeri’ İlimler bölümünden mezun oldu.
[2] Reysuni Ahmet, İmam Şatıbî’de makasıd teorisi adlı eseri sayfa: 17