Tarihi Süreçte Hadis ve Modernite

1. Ders | 18.10.2023

Tarih ve Hadis;

İslam kültür medeniyetinin, inanç evreninin, ahlak sistemi ve sosyal normlarının temel referans alanı olarak hadis ilmi, on beş asırlık bir geçmişe sahiptir.
Hadis ilmi de diğer ilimler gibi çeşitli evrelerden geçmiştir. Bu evreler, ilim tarihçileri tarafından karakteristik olarak pek çok tasnife tabi tutulmuştur. Ancak gerek tarihte gerek de günümüzde yapılan bu tasniflerde konular analitik ve problematik olarak ele alınmamış ve söz konusu tasnifler tarih perspektifiyle yapılmamıştır.
Tarih perspektifinden yoksun bu tasnifler zamanla erken dönem hadis ilminin ortaya çıkışının idealize edilmesini beraberinde getirmiştir.
Hadis ilminin o devrin müktesebatından ibaret olduğu yanılgısını doğurmuş; tarihsel çeşitlilik ve süreklilik görmezden gelinmiş, kavramlar ve yaklaşım biçimleri açısından hadis ilmi sınırlandırılmıştır.
Belli bir beşerî, fiziki, coğrafi, tarihsel, kurumsal, politik iklimde üretilen metinler bu bağlamından bağımsız olarak tarih üstü ve mutlak kabul edilmiştir. Bu durum ise farklı söylemlere karşı rijit tepkileri doğurmuştur.
Herhangi bir metni incelerken onun bir muhitin ürünü olduğu ve bütün evrende, varlıklar arasında diyalojik bir ilişki olduğu bilinmelidir. Aksi takdirde mutlaklaştırılmış, zamandan yalıtılmış ve mekan üstü olarak algılanan metinler gün geldiğinde medeniyet içi çatışmalara hizmet eden tefrikalara sebebiyet veren bir kurşuna dönüşebilir.

Modernite ve Hadis;

Modernleşme siyasetten sanata, edebiyattan kültüre bir toplumun temel dinamiklerine etki etmiştir. Bu açıdan hadis ilminin de modern zamanlarda kendine has ihtiyaçları, girişimleri söz konusu olmuştur. Modernleşmeyle birlikte hadis ilminde yeni ifade kalıpları, yöntemler, müesseseler ve eser türleri ile yeni hareketler ve cereyanlar ortaya çıkmıştır.
Modernite, insanlığın tarih içerisindeki tecrübeleri, birikimleriyle, zorunlulukları, istekleri, arzuları, iktisadi-ticari-siyasi ilişkileriyle birlikte yöneldiği bir süreçtir. Modernite, insan çabasıyla ortaya çıkan, toplumsal, küresel insani bir gerçekliktir. Modernite, bütün toplumlarda aynı itici güçlerle ortaya çıkmadığı gibi aynı reflekslere de sahip değildir. Etkileşim söz konusu olabilir ancak modernite asla tek taraflı bir empoze değildir.

Okuma Önerisi;

Thierry Hentsch, Hayali Doğu, Metis Yayınları, 2022.
Ali Şeriati, Medeniyet ve Modernizm, Yeni Zamanlar Yayınları, 2005.
Ethan L. Menchinger, İlk Modern Osmanlı Ahmet Vasıf’ın Fikri Gelişimi, Yapı Kredi Yayınları, 2022.

İslâmî İlimlerde Usûl

Tarihi Süreçte Hadis ve Modernite

İLETİŞİM BİLGİLERİ